14. 12. 2012.

Kultura Zlatibora


Turistički počeci

Planinska lepotica u jugozapadnom delu Srbije bila je odredište dokonih i bogatih još od sredine sedamnaestog veka, mesto privremenog boravka onih koji su, pre svega, tragali za zdravljem, ali i za blagodetnim mirom zlatiborskih padina na kojima se oči odmaraju, a telo puni energijom.
Ipak, pravi turizam se razvio tek kada je na Zlatibor došla jedna krunisana glava, kralj Srbije Aleksandar Obrenović.
U početku je najinteresantnija bila Kraljeva Voda, mjesto na kom je Njegovo Kraljevsko Veličanstvo ručalo, ali su se ubrzo pročuli i drugi zlatiborski visovi: Palisad, Ribnica, Oko.
A onda je, 1905-te godine, na Zlatibor, po zdravlje, došao još jedan kralj Srbije, Petar Prvi Karađorđević. Nakon njegovog boravka sagrađeni su i prvi veliki objekti: hotel "Kraljeva voda" - današnji kongresni centar "Srbija" - vila "Čigota" i pekara.
Zlatibor se nalazi u samom "središtu" Srbije. Rastojanje od ove planine do Beograda je 230 km, do Novog Sada 300 km - baš koliko i do Jadranskog mora. Preko Zlatibora vodi magistrala od Beograda ka primorju, direktne autobuske linije su uspostavljene sa Novim Sadom, Beogradom, Nišom, Jagodinom i drugim gradovima. Preko Zlatibora, a dijelom i kroz njegov masiv, prolazi željeznička pruga Beograd-Bar.

Zlatibor je, prije svega, planina izuzetne ljepote, prijatne klime, prostranih proplanaka, bujnih pašnjaka, vodom bogatih planinskih potoka.
"Ruža vjetrova" se rascvetava upravo nad Zlatiborom. Leta su topla, a zime blage. Kiše padaju relativno često, a snijega ima od oktobra do maja.

Kulturno istorijski spomenici

Danas na Zlatiboru postoje tri crkve brvnare. To su crkvice malih dimenzija kojih je nekada bilo više, a danas postoje još samo u selima Dobroselici, Jablanici i Kućanima.

Crkva brvnara u Dobroselici

Crkva brvnara u Dobroselici iz 1821-ve godine čuva ikone Janka Mihailovića Molera i Aleksija Lazovića. Osim Mitra Udovičića iz sela Stubla, imena ostalih graditelja nisu zabilježena. Sva njena arhiva i biblioteka je uništena za vrijeme Prvog svjetskog rata, samo je sačuvan mali broj knjiga koje se i danas koriste. Prema legendi, tu crkvu je podigao sebi za zadužbinu jedan hajduk. Turci su je iz osvete prema njemu zapalili 1809-te godine, ali ju je iznenadna kiša spasila. 1821-ve godine je obnovljena, zajedno sa grobljem koje je takođe osnovao onaj hajduk. Dužina crkve iznosi 7,60, širina 5, a visina zida 2,40 metara. Crkvica je u početku bila pokrivena šindrom, ali je 1938. godine, zalaganjem sveštenika Blagoja Šišakovića, pokrivena crijepom, čime nije izgubila svoj prvobitni izgled. Oltar brvnare je zaokrugljen, a ikonostas je drven i obojen plavom bojom koja podražava mermer. Na sjevernoj spoljnjoj strani u brvnu je urezan natpis zidati se 1821, što znači da je tad crkva podignuta ili obnovljena.

Crkva brvnara u Jablanici

Crkva brvnara u Donjoj Jablanici podignuta je 1838-me godine, a okružena je manjim drvenim građevinama istaknutih porodica iz sela, tzv. sobrašicama. Imena graditelja su ostala nepoznata, ali izgleda da su to bili mještani, osim jednog, koji je bio sa Tare. Dužina crkvice je 11, a širina 5 metara. Oltar je zaokrugljen, dok je ikonostas sasvim lijepo oblikovan.

Crkva brvnara u Kućanima

Crkva brvnara u Peti, zaseoku Kućana, najmanja je crkva brvnara na Zlatiboru. U njoj se nalaze carske dveri Simeona Lazovića iz 1780-te godine. Turci su je zapalili tokom Prvog srpskog ustanka, a obnovljena je 1832-ge godine. Prestala je da opslužuje i njen inventar je prenijet u crkvu u Negbini, a u njoj su ostala samo vrata od velike istorijske i umjetničke vrijednosti, koja su nestala.
I u drugim selima su postojale crkve brvnare, ali su ih Turci popalili ili su propale. Postojala je jedna na krivorječkom groblju u Cerovu, čiji temelji su se do skoro poznavali, a vjeruje se da su se ovakve crkve nalazile i na mjestima zvanim crkvine, kojih ima u skoro svim zlatiborskim selima.
Putujući preko Zlatibora 1826-te godine, Joakim Vujić je posjetio crkvu u Cerovu i o tome pisao u svojoj knjizi "Putešestvije po Serbiji": Posle ručka sa popom Tucovićem i mojim momkom krenem se odavde, pređem potom Grabovicu, prispem jednoj maloj, od drveta načinjenoj crkvi, koja hram jest svjati prorok Ilija. Pri ovoj crkvi su od 1837-me do 1860-te godine vođeni matični protokoli. Kad je 1859-te godine podignuta crkva u Mačkatu, u nju je prenijet inventar iz ove crkvice.

Crkva Svetih Petra i Pavla u Sirogojnu

Crkva u Sirogojnu je zidana 1821-ve, trudom rujanskog serdara Jovana Mićića i mještana iz okoline. Čuva više vrijednih ikona, među kojima su i one koje je naslikao Simeon Lazović.

Crkva u Mačkatu

Crkva u Mačkatu iz 1859-te čuva ikone Aleksija Lazovića.

Crkva u Bijeloj Rijeci

Crkva u Bijeloj Rijeci potiče iz doba Nemanjića. U njoj se nalaze carske dveri koje je slikao Aleksije Lazović 1817-te godine.

Etno selo, Sirogojno

Muzej "Staro selo" u Sirogojnu čuva najljepše primjerke zlatiborskih kuća i drugih građevina nekada potrebnih za život.


Kulturno istorijski spomenici



Manastir Rujno

na sjevernim obroncima Zlatibora, bio je kulturni i prosvjetni centar u XVI vijeku. Nalazio se u selu Vrutcima, i u njemu je radila jedna od prvih srpskih štamparija. Od mnogih štampanih djela iz ove štamparije, sačuvano je samo jedno Četvorojevanđelje, ali ni ono nije cjelovito. Štampao ga je samouki monah Teodosije, i završio ga je 1537-me godine. Slova su na njemu gruba i neujednačena i bila su napravljena od drveta. Jevanđelje je štampano crnom bojom, osim inicijala i početka Jevanđelja, gdje je upotrijebljena crvena. Posle 1537-me godine, kaluđeri iz manastira Rujna prešli su u manastir Raču. Najvjerovatnije je da su Turci u drugoj polovini XVI vijeka srušili manastir Rujno i njegove blokove fino obrađenog crvenog mermera odvukli u Užice i iskoristili za izgradnju islamske vjerske škole (medrese).

Manastir Uvac

U narodnoj pjesmi "Miloš u Latinima", pored ostalih nemanjićkih zadužbina, pominje se i crkva Janja. Ni do danas nije tačno utvrđeno mjesto gdje se nalazio ovaj manastir, mada se pominje više lokaliteta, kao što su, na primjer, Breskva, Rebelj, Sinjac i Rutoše, ali tradicija kaže da je to predio Stara Dobra u zlatiborskom selu Uvcu, pored istoimene rijeke. Tu postoje ruševine koje ukazuju da se ovdje nalazio jedan od značajnijih manastira nemanjićke države. Bio je veoma bogat i posjedovao je vinograde i pašnjake. Ruševine ovog manastira su skoro obnovljene i na njihovom mjestu je izgrađen manastir Uvac.

Manastir Dubrava

takođe tek nedavno obnovljen, bio je Janjin metoh i jedna od mnogih crkava podignutih na Uvcu radi zaštite od bosanskih jeretika bogumila.

Prema jednom narodnom predanju, i u centru sela Gostilja nalazio se jedan srednjovijekovni manastir, zvan Bukalište.

0 comments:

Постави коментар